دندان پزشکی زنان باردار و تاثیرات حاملگی بر سلامت دهان و دندان

در گذشته  باوری مبنی برخطر دندان پزشکی زنان باردار در جامعه شکل گرفته بود و اعمال جراحی دندان پزشکی یکی از دلایل سقط جنین محسوب می شد. اما امروزه با توسعه علم دندان پزشکی این ابهام به طور وسیعی برطرف  شده و با انتخاب روش های صحیح و احتیاط آمیز، ریسک دندانپزشکی برای زنان باردار به شدت کاهش یافته است. در درمان مشکلات دهانی و دندانی زنان باردار باید از قبل، بارداری را شناخته و متوجه این مسئله باشیم که فرق بین یک خانم باردار و یک خانم عادی فقط در شکل ظاهری آنها نیست. بلکه آن ها از نظر فیزیولوژیک و سیستم عصبی و بیولوژی فرق دارند. با شناخت این تفاوت ها و بکار گرفتن تجربیات می توان در مورد بیماران حامله آنچه از درمان­ها را که فوریت داشته و یا ضروری تشخیص داده می­شود انجام دهیم و بقیه را به اوقات مناسب موکول نمائیم تا از بروز حوادث احتمالی نادر احتراز کرده باشیم.

حاملگی چه عوارضی در دهان و دندان زنان باردار ایجاد می کند.

خانم ها در دوران بارداری تغییرات متابولیکی خاصی مانند تغییر در سطح هورمونی فلور میکروبی موجود در حفره دهان، پاسخ ایمنی و متابولیسم سلولی را تجربه می کنند که این تغییرات می توانند موجب تشدید بیماری­های دهانی- دندانی  گردند و دندان پزشکی زنان باردار لازم می شود. عوامل محرک موضعی مثل پلاک وجرم به عنوان عوامل اولیه بیماریهای دندانی و تغییرات هورمونی در دوران بارداری به عنوان عامل ثانویه وتشدید کننده بیماری­های دندانی مطرح هستند. هم چنین گزارشات متعددی نشان می دهد که برخی تغیرات هورمونی و التهابی موثر بر بیماری­های پریودنتال در سه ماهه دوم وسوم حاملگی مشهودتر است. علاوه بر آن هنگام حاملگی تغییراتی در روانشناسی و رفتار فرد به وجود می آید که با کاهش تمایل جهت مراقبت شخصی در زنان بار دار همراه است. با توجه به این مسئله زنان باردار در طی دوران بارداری بیمارانی با ریسک بالاتر از حد طبیعی در ابتلاء به بیماریهای دندانی و ضایعات دهانی شناخته می شوند.در واقع دندان پزشکی زنان باردار باید با حساسیت بیشتری انجام شود.

اما به طورکلی عواض دهانی در دوره بارداری را می توان به سه قسمت تقسیم بندی کرد که به شرح زیر است.

1-  نورآلژی در دوران حاملگی :

در دوران بارداری اختلالات عصبی کم و بیش زیادی در کلیه اندامهای بدن بوجود . می آید که در دهان نیز بخصوص به واسطه تحریک عصب پنجم (تری ژمو) که رشته های محتلف آن در دهان و دندان ها پیشرفته است در تمام دوران بارداری ممکن است بوجود آید و ادامه داشته باشد. و پس از زایمان بخودی خود بهبود یابد. تظاهرات این اختلالات عصبی را در دهان و لثه در دندانها بخوبی می توان مشاهده کرد. مخاط دهان و لثه در این موقع قرمز رنگ و دردناک شده و بیمار گرمی و خارش و سوزش مخصوص حس می نماید که در موقع جویدن او را سخت ناراحت می کند.

نورآلژی دندانی بدون اینکه دندان مربوطه دچار پوسیدگی یا ضایعه ای باشد در یک یا چند دندان با درد شدید مشخص می شود. این درد را بر اثر به هم خوردن تعادل فیزیولوژیک مادر در دوران بارداری می دانند و به همین دلیل در چنین مواردی نباید اقدام به کشیدن دندان نمود و باید با داروهای مسکن درد را آرام کرد.

2- تغییرات لثه ای در دوران بارداری:

الف) ژنژیوت حاملگی:

اثرات عمیق حاملگی بر روی بافت­های لثه برای مدت زمان زیادی است که شناخته شده است. در سال 1877 پینارد مقاله ای نوشت و اظهار داشت که التهاب لثه یک رویداد متداول در تعدادی از زنان باردار است. این التهاب معمولا در ماه چهارم ظاهر می شود و یک تا دوماه بعد از وضع حمل ناپدید می­شود. اما اغلب با شیر دادن طولانی این التهاب نیز طولانی می­شود.

در مورد ژنژیوت حاملگی که معمولا در سه ماهه دوم حاملگی زن حامله را مبتلا می­کند تغییرات هیپرتروفیک خصوصا پاپی بین دندانی را گرفتار می سازد و به واسطه رنگ مخصوص تمشکی و خونریزی از لثه تشخیص داده می شود. درد علامت برجسته ای حتی در ضایعات پیشرفته نمی باشد. زخمی شدن ضایعه متداول نیست. بعد از زایمان از شدت این تغییرات کاسته شده و پس از یک سال قابل مقایسه با بیمارانی است که حامله نبوده اند. ولی به هر حال تا عوامل محرک موضعی حذف نگردد لثه حالت طبیعی خود را پیدا نمی کند.

گرچه زنان سالم از این وضعیت مستثنی نیستند اما ژنژیوت اغلب در زنانی دیده می شود که از نظر بهداشت دهان و دندان ضعیف هستند. پس باید دندان پزشکی زنان باردار در محیطی بسیار بهداشتی صورت پذیرد.

در مورد درد دندان می توانید مقاله زیر را مطالعه نمایید.

درد دندان چیست و چگونه در منزل از درد آن خلاص شویم؟

ب) تومور حاملگی :

در بعضی از خانم­های حامله التهاب لثه به صورت افزایش حجم لثه بین یک یا دو دندان در آمده که جویدن را دچار اشکال می کند. به این بافت التهابی تغییر حجم یافته تومور حاملگی اطلاق می شود. حالت یاد شده معمولا زمانی ایجاد می شود که از ابتدا کنترل دقیقی بر روی تشکیل پلاک صورت نگرفته است.این تومور بیشتر در ناحیه بین دندانهای کانین و پرمولر تشکیل می گردد. برخورد غذا با این توده سبب بروز درد و خونریزی می گردد. این تومور یک نئوپلاسم نیست بلکه به علت عکس العمل التهابی نسبت به عوامل محرک موضعی ایجاد می­گردد. عدم تعادل هورمونال و عوامل موضعی و بهداشت نامناسب و در پاره­ای شرایط سوء تغذیه سبب بروز آن می باشد. ضمنا عده ای از پژوهشگران معتقدند که این تومور به علت ترومای ناشی از اکلوژن در دوران حاملگی ممکن است نیز بوجود آید. این تومور معمولا بعد از ماه سوم دیده می شود ولی قبل از آن هم ممکن است دیده شود. بعد از وضع حمل غالبا اندازه آن کوچک می شود یا به طور کلی خوب می شود.

3- پوسیدگی در حاملگی 

عقیده ای شایع در بین مردم وجود دارد که بر اساس آن متعاقب هر زایمان یک دندان از دست   می­رود. همانطور که می­دانیم بارداری هیچ تاثیر مستقیمی بر روی از دست رفتن دندان­ها ندارد. اما وجود یک سری از عوامل موجب سرعت پیشرفت بیماری حاضر یا شروع یک بیماری جدید می گردد. در واقع عوامل زیر در زنان باردار سبب افزایش پوسیدگی می شود. و سبب مراجعه زنان باردار به دندان پزشکی می شود.

1. رژیم غذایی-معمولا خانم­های باردار به مصرف پاره­ای مواد خاص منجمله نوشابه­های شیرین یا شیرینی جات و سایر مواد قندی علاقه دارند.
2. در مراحل اولیه بارداری تهوع موجب اسیدی شدن محیط دهان و افزایش فعالیت تخریبی پلاک می­گردد.
3. عدم تعادل هورمونال نیز عامل دیگر شیوع پوسیدگی در زنان باردار است. :
4. به علت ولعی که زنان باردار در خود پیدا میکنند (چون باید جنین را تغذیه کنند کربوهیدرات بیشتری مصرف می کنند و در نتیجه قند بیشتری مرتبا در دهانش تبدیل به اسید می شود و PH را به طرف اسیدی شدن می کشاند این نکته را باید تذکرکه و بارهای حاملگی و عادتهای غاط حین بارداری مثل خوردن برنج خشک یا خاک و … نیز می تواند از علل پوسیدگی باشد.
5. برداشتن کلسیم از استخوانها تا حدودی ایجاد پریودونتولیز (Periodontolysis) می نماید. ثابت شده که میزان ترشح هورمون پاراتیروئید در زن باردار بالاتر است . که خود باعث می شود کلسیم از استخوانها به صورت یون در خون آزاد شود و به صورت کلسیم یونیزه جذب جنین گردد که این تا حدودی کمک به پوسیدگی میکند زیرا در خانمهای باردار به همین علت کلسیم از انساج دندانی برداشته می شود.

ممنون که تا اینجا با ما همراه بودید. ضمنا اگر سوالی در ارتباط با موضوعات مطرح شده و یا هر موضوعی در این زمینه دارید، بدون خجالت از ما بپرسید. کارشناسان ما همیشه و 24 ساعت شبانه روز در دسترس و خدمت شما هستند. کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی رایا