بایدها ونبایدهای بهداشت دهان و دندان در دوران سالمندی

از شایع ترین مشکلاتی که افراد در دوران سالمندی با آن دست به گریبان خواهند بود خشکی دهان می باشد که می تواند سلامت دندان ها را به خطر اندازد . از جمله خطراتی که در پی خشکی دهان و کاهش ترشح بزاق برای فرد سالمند پیش می آید پوسیدگی دندان ها ، احساس درد در دهان و گردن ، بروز مشکل در هنگام صحبت کردن و خواب و همچنین دشوار شدن بلع غذا می باشد .

علاوه بر آنکه هر کدام از موارد بالا می تواند حالت زندگی فرد سالمند را مختل نماید ، اما در این مقاله قصد داریم مشخصا به عوارضی بپردازیم که سلامت دندان فرد سالمند را تهدید می نماید .

دلایل ایجاد خشکی دهان :

• بالارفتن سن افراد :

به خودی خود افراد با افزایش سن دچار خشکی دهان یا زروستومی می شوند زیرا کاهش ترشح غدد بزاقی یکی از عوارض ناخواسته بالارفتن سن می باشد .

• مصرف داروهای درمانی:

یکی دیگر از دلایل زروستومی استفاده از داروهایی است که به طور کلی سالمندان ناگزیر به استفاده از آنها می باشند . از این میان می توان به داروهای کنترل کننده فشار خون ، دستگاه گوارش و بیماری های روانی اشاره کرد .

• مشکلات تنفسی :

کسانی که به دلایل متعدد از جمله مشکلات سینوسی و ورم غشا مخاطی ، عادت به نفس کشیدن از راه دهان دارند نیز به مرور زمان دچار خشکی دهان خواهند شد .

• افرادی که تحت درمان سرطان هستند:

این افراد نیز به دلیل مصرف داروهای شیمی درمانی و همچنین تحت تاثیر اشعه های پرتو درمانی دچار عارضه زروستومی  می شوند.

• بالا رفتن میزان قند خون و ابتلا به دیابت

به طور کلی افرادی که قند خون بالایی دارند به خشکی دهان دچار می شوند و این مساله لزوم مراقبت ویژه از دندان ها را در این بیماران افزایش می دهد.

• برگشت اسید و یا اسیدیته بالا در معده نیز منجر به زروستومی می شود.
• افسردگی نیز یکی از دلایل احساس خشکی در دهان خصوصا در صبحگاه است .
• سیگار کشیدن مکرر

عوارض خشکی دهان در سالمندان:

• خشکی دهان می تواند منجر به عفونت‌های لثه‌ای و دندانی شود
• کاهش حس چشایی
• ایجاد اشکال در بلع و جویدن غذا
• اشکال در تکلم عادی
• پوسیدگی دندان ها
• بد بو شدن دهان

اهمیت کارکرد صحیح غده های بزاقی :

ترشح بزاق علاوه بر آن که به حفظ رطوبت دهان  کمک زیادی  می کند ، سد دفاعی مهمی در حفظ دندان ها و لثه از ورود باکتری ها به دهان و مسیر گوارش فرد است و چنانچه غده های بزاقی نتوانند چون گذشته وظیفه خود را انجام دهند ، بدیهی است که سلامت این ناحیه به خط خواهد افتاد و مشکلات ذکر شده برای فرد سالمند روی خواهند داد .

درمان زروستومی در سالمندان :

برای درمان خشکی دهان ، راهکارهای بسیار زیادی از طرف عوام ، طب سنتی و دندانپزشکان توصیه شده است ضمن اشاره به هر کدام از آنها به عنوان راهکار اول و آخر مراجعه به دندانپزشک و پزشک توصیه می شود .

• با توجه به آنکه ممکن است خشکی دهان ناشی از ابتلا به یک بیماری خاص باشد ، توصیه ما این است که قبل از هر کاری ابتدا با پزشک خود این مساله را مطرح نمایید. بنا به تشخیص پزشک گاهی از درمان هایی مثل استفاده از بزاق مصنوعی برای حفظ رطوبت دهان و یا تجویز داروهایی برای افزایش ترشح بزاق استفاده می شود .

• جلوگیری از تنفس با دهان باز : یکی از کارهایی که می توانید شخصا آن را تمرین نمایید و به این وسیله کمک شایانی در کاهش خشکی سطح دهان نمایید ، آن است که در طول شبانه روز در هر فرصتی زبان خود را به سقف دهان نزدیک کرده و لب ها را کاملا روی هم بگذارید . علاوه بر این چنانچه از یک مرطوب کننده هوا نیز در فضای منزل بهره ببرید نتیجه بهتری خواهید گرفت .

• اگر از آن دسته افرادی هستید که استفاده از دهان شویه جزو عادات شما است بدانید و آگاه باشید که اگرچه این شوینده ها می توانند در کاهش بسیاری از مشکلات دهان و دندان موثر باشند در کنار خود مشکلاتی چون کاهش رطوبت دهان ، ترشح بزاق و همچنین ترک خوردن لب ها را به وجود آورند که این ناشی از وجود درصدی الکل در آنها است . بنابراین توصیه می شود از دهان شویه هایی استفاده نمایید که درصد الکل پایینی داشته باشند و یا فاقد الکل باشند . توصیه دیگر این است که چنانچه بعد از استفاده از دهان شویه ها احساس تشنگی کردید از مصرف آب دریغ ننمایید.

• یکی دیگر از راهکارهایی که موجب افزایش ترشح بزاق می شود جویدن آدامس است . از آنجا که عمل جویدن باعث ترشح بزاق به خودی خود خواهد شد در واقع جویدن آدامس ، راهکاری است که موجب ترشح بزاق به طور طبیعی خواهد شد .

• چنانچه ناچار به پیروی از رژیم غذایی خاصی نباشید ، همراه کردن غذا با کره ، سس و آب گوشت  کمک زیادی به مرطوب کردن غذا خواهد نمود و همچنین بلع آن را آسان تر خواهد کرد .

• حتما حتما از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین ، الکل و تنباکو خودداری کنید و آب گازدار را جایگزین نوشابه نمایید.

• نوشیدن مایعات نیز کمک شایانی به رفع خشکی دهان می نماید . همانطور که می دانید بدن انسان در طول شبانه روز به 8 لیوان آب نیاز دارد تا سطح قابل قبولی از رطوبت را دارا باشد . علاوه بر نوشیدن آب اسپری کردن آب در فواصل مختلف شبانه روز نیز می تواند به حفظ رطوبت فضای دهان کمک کند . همچنین مکیدن یک تکه یخ و نگاه داشتن آن در داخل دهان نیز می تواند اثر بخشی خاص خود را داشته باشد .

• راهکار با اهمیت نهایی ، رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد که موجب جلوگیری از التهاب لثه ها و پوسیدگی دندان ها خواهد شد . طبق توصیه متخصصان دهان و دندان ، استفاده روزانه از نخ دندان و همچنین مسواک زدن با خمیردندان حاوی فلوراید پس از هر وعده غذایی در حفظ سلامتی دهان و دندان بسیار تاثیر گذار است .

• و در نظر داشته باشید که مراجعه منظم به دندانپزشک و آگاهی از وضعیت کلی به سلامتی شما کمک می نماید و جلوی بسیاری از مشکلات احتمالی را خواهد گرفت .

راهکار های طب سنتی برای رفع و کاهش خشکی دهان:

• ترکیب لیمو، عسل و آب

برای تهیه دمنوش فوق میزان 30 لیتر |آب ، دو قاشق چای خوری عسل و نصف لیموترش مورد نیاز است

ابتدا عسل و آب را مخلوط کرده و به مدت ده دقیقه می جوشانید ، بعد از خنک شدن لیمو را به همراه پوست اضافه کرده و روزانه 1 تا 2 بار میل نمایید.

• ترکیب لیمو، سنبل هندی، برگ لیمو و آب

میزان 30 لیتر آب ، 80 گرم شکر ، 2 عدد لیمو ، 2 عدد سنبل هندی و 4 الی 5 عدد برگ لیمو را به شرح زیر آماده نمایید .

ابتدا آب ، شکر و سنبل هندی را با هم ترکیب کرده و ده دقیقه بجوشانید پس از خنک شدن آن را از صافی رد کرده و با لیمو ترش مخلوط نموده و مصرف نمایید.

• چای زنجبیل :

روش موثر دیگر ، افزودن یک تکه زنجبیل به چای گرم است و بهترین زمان مصرف آن بعداز صرف شام می باشد .